در دنیای محصولات آرایشی و بهداشتی، کمتر واژه‌ای به اندازه‌ی «پارابن» بحث‌برانگیز شده است. بسیاری از برندهای مطرح دنیا تبلیغ می‌کنند که محصولاتشان «فاقد پارابن» است و برخی افراد تصور می‌کنند پارابن‌ها دشمن اصلی پوست و سلامت بدن‌اند. اما آیا واقعاً چنین است؟ آیا پارابن‌ها خطرناک‌اند یا اینکه نگرانی‌ها بیشتر از واقعیت نشأت گرفته‌اند؟
در این مقاله از مجله داروسایت ۲۴، با استناد به منابع علمی و معتبر، به بررسی کامل پارابن‌ها، کاربرد، تأثیرات احتمالی، و جایگزین‌های ایمن‌تر می‌پردازیم. اگر شما هم به دنبال خرید آگاهانه و ایمن در حوزه مراقبت از پوست و مو هستید، این مقاله را از دست ندهید.
پارابن چیست؟
پارابن‌ها دسته‌ای از مواد شیمیایی هستند که به عنوان نگهدارنده (Preservative) در محصولات مراقبت پوست، مو، آرایشی و حتی غذایی استفاده می‌شوند. این ترکیبات برای جلوگیری از رشد قارچ‌ها، باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌ها به کار می‌روند و ماندگاری محصولات را افزایش می‌دهند.
انواع رایج پارابن‌ها:
- متیل‌پارابن (Methylparaben)
- پروپیل‌پارابن (Propylparaben)
- اتیل‌پارابن (Ethylparaben)
- بوتیل‌پارابن (Butylparaben)
پارابن‌ها در غلظت‌های پایین (معمولاً زیر ۰.۸٪ در ترکیب کلی محصول) مورد استفاده قرار می‌گیرند و از دهه ۱۹۲۰ تاکنون در صنایع بهداشتی رایج بوده‌اند.
پارابن‌ها چگونه عمل می‌کنند؟
پارابن‌ها با مختل‌کردن ساختار سلولی قارچ‌ها و باکتری‌ها، مانع رشد و گسترش آن‌ها می‌شوند. از آن‌جا که محصولات مراقبتی اغلب در محیط مرطوب و گرم نگهداری می‌شوند، حضور پارابن‌ها از فساد محصول جلوگیری می‌کند.
چرا نگرانی‌ها درباره پارابن‌ها آغاز شد؟
در سال ۲۰۰۴، مطالعه‌ای از سوی Dr. Philippa Darbre در دانشگاه ردینگ انگلستان منتشر شد که در آن رد پارابن در نمونه‌های تومور سینه زنان یافت شد. این یافته باعث شد تا فرضیه‌ای مطرح شود که پارابن‌ها می‌توانند مانند استروژن‌های مصنوعی عمل کرده و در ایجاد سرطان سینه نقش داشته باشند.
با اینکه این مطالعه هیچ ارتباط قطعی بین پارابن و سرطان سینه اثبات نکرد، اما موجی از نگرانی در رسانه‌ها و جامعه ایجاد کرد که همچنان ادامه دارد.
سازمان‌های بهداشتی چه می‌گویند؟
برخلاف نگرانی‌های عمومی، نهادهای رسمی بسیاری استفاده از پارابن‌ها را بی‌خطر در غلظت‌های مجاز اعلام کرده‌اند:
- FDA آمریکا: اعلام کرده که هیچ مدرک قطعی درباره خطرناک بودن پارابن‌ها وجود ندارد و استفاده از آن‌ها در مقادیر معمول بی‌خطر است.
- سازمان غذا و داروی اروپا (EMA): استفاده از برخی پارابن‌ها مثل بوتیل‌پارابن و پروپیل‌پارابن را محدود کرده اما هنوز در غلظت‌های کم مجاز هستند.
- سازمان جهانی بهداشت (WHO) نیز پارابن‌ها را جزو مواد کم‌خطر در دسته نگهدارنده‌ها طبقه‌بندی کرده است.
آیا پارابن‌ها باعث سرطان می‌شوند؟
بر اساس آخرین مطالعات، هیچ ارتباط علت و معلولی اثبات‌شده‌ای بین پارابن‌ها و ایجاد سرطان در بدن وجود ندارد. اگرچه این ترکیبات می‌توانند به صورت ضعیف اثرات شبه‌استروژنی داشته باشند، اما قدرت آن‌ها بسیار کمتر از استروژن طبیعی بدن است.
مطالعه‌ی NIH در آمریکا
مرکز ملی سم‌شناسی (NTP) در آمریکا نیز مطالعاتی بر روی اثرات پارابن‌ها انجام داده و اعلام کرده که شواهد کافی برای اثبات سرطان‌زا بودن آن‌ها در انسان وجود ندارد.
جذب پارابن از طریق پوست
یکی از سوالات رایج این است که آیا پارابن‌ها از طریق پوست جذب می‌شوند؟ پاسخ بله است، اما مقدار جذب‌شده بسیار کم و در اغلب موارد توسط آنزیم‌های بدن متابولیزه و دفع می‌شود.
به‌طور مثال، متیل‌پارابن که از رایج‌ترین انواع است، پس از ورود به بدن در کبد تجزیه شده و از طریق ادرار دفع می‌شود.
پارابن در چه محصولاتی یافت می‌شود؟
- کرم‌ها و لوسیون‌های بدن
- شامپوها و نرم‌کننده‌ها
- دئودورانت‌ها
- کرم‌های ضدآفتاب
- محصولات اصلاح صورت و بدن
- برخی غذاها و داروها
پیشنهاد مطالعه بیشتر: مقاله مرتبط در دسته مراقبت صورت
پارابن در محصولات کودک: احتیاط بیشتر
سازمان غذا و داروی اروپا استفاده از برخی پارابن‌ها در محصولات نوزادان را ممنوع یا محدود کرده است. زیرا در کودکان سیستم متابولیسم به‌طور کامل توسعه نیافته و احتمال اثرات منفی افزایش می‌یابد.
محصولات فاقد پارابن؛ ایمن‌تر یا تبلیغاتی؟
بسیاری از برندها اکنون محصولات خود را با برچسب «Paraben-Free» عرضه می‌کنند. این مسئله تا حدی ناشی از فشار مصرف‌کنندگان است، اما واقعیت این است که فاقد پارابن بودن الزاما به معنای ایمن‌تر بودن محصول نیست.
برخی جایگزین‌های پارابن مانند Phenoxyethanol یا Sodium Benzoate نیز ممکن است در برخی افراد حساسیت‌زا باشند.
جایگزین‌های پارابن چه هستند؟
۱. فنوکسی‌اتانول (Phenoxyethanol)
پایدار و نسبتاً ایمن، اما در غلظت‌های بالا می‌تواند برای نوزادان مضر باشد.
۲. سوربات‌ها (Potassium Sorbate, Sodium Sorbate)
از نگهدارنده‌های رایج در محصولات طبیعی.
۳. بنزوات‌ها (Sodium Benzoate)
نگهدارنده‌ی طبیعی‌تر اما ممکن است با ویتامین C ترکیب شده و ترکیبات حساس‌زا تولید کند.
آیا باید از پارابن‌ها اجتناب کرد؟
اگر پوست حساسی دارید، باردار هستید یا در حال استفاده از محصولات کودک، بهتر است از گزینه‌های فاقد پارابن استفاده کنید. اما برای افراد معمولی، در غلظت‌های مجاز، پارابن‌ها خطر جدی محسوب نمی‌شوند.
سخن پایانی
پارابن‌ها برای دهه‌ها در صنعت بهداشت و زیبایی استفاده شده‌اند و مطالعات علمی معتبری تا به امروز خطر قطعی برای سلامت انسان نشان نداده‌اند. با این حال، توجه به ترکیب محصولات و انتخاب گزینه‌های ایمن‌تر به‌ویژه برای کودکان، خانم‌های باردار یا افراد دارای حساسیت، توصیه می‌شود.
اگر به دنبال محصولات فاقد پارابن هستید، در داروسایت ۲۴ گزینه‌های متنوع و تخصصی برای انواع پوست فراهم شده‌اند.
منابع علمی:
